Tłumaczenie Programu Erfurckiego Niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej (SPD) z 1891 roku. Nie należy go mylić z książką Karola Kautsky’ego w języku polskim publikowanej pod podobnym tytułem – “Program Erfurcki (Zasady Socjalizmu)”. Książka ta jest rozwinięciem poniższego tekstu, zawiera także wszystkie żądania – innymi słowy program minimum, aczkolwiek pomija (a raczej rozwija w resztę 184 stron) wstęp – program maksimum.
Poniższe tłumaczenie zostało przygotowane w połowie z własnego tłumaczenia Luny Trochowskiej na podstawie oryginału [1] a w połowie z tłumaczenia żądań z polskiego wydania książki Kautsky’ego z 1907 r. [2] ponieważ nie udało się nam znaleźć żadnego współczesnego tłumaczenia wstępu, pomimo tego, że jesteśmy pewne, że na pewno istnieje gdzieś w jakiejś nieinternetowej formie – SPD za czasów funkcjonowania tego programu miała ponad milion członków i działała również na terenach polskojęzycznych cesarstwa niemieckiego.
Program Erfurcki
Rozwój gospodarczy społeczeństwa burżuazyjnego nieuchronnie prowadzi z naturalnej konieczności do upadku drobnej przedsiębiorczości, której podstawą jest prywatna własność środków produkcji przez pracownika. Oddziela pracownika od jego środków produkcji i przekształca go w pozbawionego własności proletariusza, podczas gdy środki produkcji stają się monopolem stosunkowo niewielkiej liczby kapitalistów i wielkich właścicieli ziemskich.
Ręka w rękę z tą monopolizacją środków produkcji idzie wypieranie rozdrobnionych małych przedsiębiorstw przez przedsiębiorstwa kolosalne, rozwój z narzędzia w maszynę, gigantyczny wzrost wydajności pracy ludzkiej. Ale wszystkie korzyści tej transformacji są zmonopolizowane przez kapitalistów i wielkich właścicieli ziemskich. Dla proletariatu i tonących klas średnich – drobnomieszczaństwa i chłopstwa – oznacza to wzrost niepewności o istnienie, nędzy, presji, zniewolenia, degradacji, wyzysku.
Coraz większa staje się liczba proletariuszy, coraz masywniejsza armia nadmiarowych pracowników, coraz bardziej klarowny staje się kontrast między wyzyskiwaczami a wyzyskiwanymi, coraz zacieklejsza walka klasowa między burżuazją a proletariatem, która dzieli współczesne społeczeństwo na dwa wrogie obozy i stanowi wspólną cechę wszystkich krajów uprzemysłowionych.
Przepaść między posiadającymi a nieposiadającymi pogłębia się jeszcze bardziej w wyniku kryzysów, które zakorzenione są w naturze kapitalistycznego sposobu produkcji, kryzysów, które stają się coraz bardziej rozległe i bardziej niszczycielskie, które wynoszą tę ogólną niepewność do normalnego stanu społeczeństwa przez to, że siły produkcyjne wymknęły się spod kontroli społeczeństwa, że prywatna własność środków produkcji stała się nie do pogodzenia z ich poprawnym zastosowaniem i pełnym rozwojem.
Prywatna własność środków produkcji, niegdyś środek zapewniający producentowi własność jego produktu, stała się dziś środkiem wywłaszczania chłopów, rzemieślników i drobnych handlarzy oraz przekazywania nie-pracownikom – kapitalistom, wielkim właścicielom ziemskim – wytworów pracowników na własność. Dopiero przekształcenie kapitalistycznej prywatnej własności środków produkcji – ziemi, kopalń, surowców, narzędzi, maszyn, środków transportu – we własność społeczną i przekształcenie produkcji towarowej w produkcję socjalistyczną prowadzoną dla społeczeństwa, przez społeczeństwo, może sprawić, że wielkie przedsiębiorstwo i stale rosnąca produktywność pracy społecznej zmienią się dla klas dotychczas wyzyskiwanych ze źródła nędzy i ucisku w źródło największego dobrobytu i powszechnej, harmonijnej doskonałości.
Ta przemiana społeczna oznacza emancypację nie tylko proletariatu, ale całej rasy ludzkiej, cierpiącej z powodu obecnych warunków. Ale może być ona tylko dziełem proletariatu, ponieważ wszystkie inne klasy, niezależnie od konfliktu interesów między nimi, stoją na gruncie prywatnej własności środków produkcji, a ich wspólnym celem jest zachowanie fundamentów dzisiejszego społeczeństwa.
Walka proletariatu przeciwko kapitalistycznemu wyzyskowi jest z konieczności walką polityczną. Bez praw politycznych proletariat nie może kontynuować swojej walki ekonomicznej ani swojej ekonomicznej organizacji. Nie może ona doprowadzić do przekazania środków produkcji w posiadanie społeczeństwa bez uprzedniego uzyskania władzy politycznej.
Jest więc zadaniem Partii Socjaldemokratycznej przekształcenie walki proletariatu w walkę uświadomioną i zjednoczoną, oraz wskazanie wrodzonej i naturalnej konieczności jej celów.
Interesy proletariatu są takie same we wszystkich krajach o kapitalistycznym sposobie produkcji. Wraz z rozwojem handlu światowego i produkcji na rynek światowy, sytuacja proletariuszy w każdym kraju staje się coraz bardziej zależna od sytuacji proletariuszy w innych krajach. Emancypacja proletariatu jest zatem zadaniem, w które w równym stopniu zaangażowani są proletariusze wszystkich cywilizowanych krajów. Uznając to, Niemiecka Partia Socjaldemokratyczna poczuwa i deklaruje jedność ze świadomymi klasowo proletariuszami wszystkich innych krajów.
Niemiecka Partia Socjaldemokratyczna nie walczy zatem o nowe przywileje klasowe i prawa klasowe, ale o zniesienie panowania klasowego i samych klas, o równe prawa i równe obowiązki dla wszystkich, bez względu na płeć czy urodzenie. Wychodząc z tych poglądów, walczy nie tylko z wyzyskiem i uciskiem pracowników najemnych w dzisiejszym społeczeństwie, ale ze wszystkimi formami wyzysku i ucisku, czy to skierowanymi przeciwko klasie, partii, płci czy rasie.
Wychodząc z tych zasad, Niemiecka Partia Socjaldemokratyczna żąda przede wszystkim:
1. Powszechnego, równego, bezpośredniego prawa wyboru i głosowania z tajnym oddawaniem głosów wszystkich obywateli państwa ponad lat 20, bez różnicy płci dla wszelkich wyborów i głosowań. Żąda proporcjonalnego systemu wyborów, a do czasu jego zaprowadzenia prawodawczego nowego podziału okręgów wyborczych po każdym spisie ludności. Żąda dwuletnich okresów prawodawczych. Żąda odbywania wyborów i głosowań w ustanowiony prawem dzień wypoczynku. Żąda odszkodowania dla wybranych przedstawicieli. Żąda zniesienia wszelkich ograniczeń praw politycznych, oprócz wypadku uniesamowolnienia.
2. Żąda bezpośredniego prawodawstwa przez naród za pomocą prawa inicjatywy i odrzucania. Żąda własnego stanowienia o sobie i samorządu narodu w cesarstwie, państwie, prowincji i gminie. Żąda wyboru władz przez naród, odpowiedzialności i poczytalności ich. Żąda corocznego uchwalania podatków.
3. Żąda wychowywania ku powszechnej obronności. Żąda obrony ludowej zamiast armii stałych. Żąda rozstrzygania w sprawach wojny i pokoju przez przedstawicielstwo narodowe. Żąda rozstrzygania wszelkich sporów międzynarodowych na drodze sądów polubownych.
4. Żąda zniesienia wszelkich praw, krępujących albo uniemożliwiających swobodne wyrażanie zdania i prawo związków i zebrań.
5. Żąda zniesienia wszelkich praw, czyniących krzywdę kobiecie pod względem prawa publicznego i prywatnego w stosunku do mężczyzny.
6. Żąda uznania religii za sprawę prywatną. Żąda zniesienia wszelkich wydatków ze środków publicznych na cele kościelne i religijne. Gminy kościelne i religijne należy uważać za związki prywatne, urządzające swoje sprawy zupełnie samodzielnie.
7. Żąda szkół świeckich. Żąda obowiązkowego uczęszczania do publicznych szkół ludowych. Żąda bezpłatności nauki, środków naukowych i odżywiania w publicznych szkołach ludowych, jako też w wyższych zakładach naukowych dla tych uczniów i uczennic, którzy na podstawie swych zdolności zostaną uznani za odpowiednich do dalszego kształcenia.
8. Żąda bezpłatności wymiaru sprawiedliwości i pomocy prawnej. Żąda wymiaru sprawiedliwości przez sędziów, wybranych przez lud. Żąda apelacji w sprawach karnych, odszkodowania niewinnie oskarżonych, uwięzionych i skazanych. Żąda zniesienia kary śmierci.
9. Żąda bezpłatności pomocy lekarskiej z włączeniem pomocy położniczej i środków lekarskich. Żąda bezpłatności chowania umarłych
10. Żąda stopniowego podatku dochodowego i majątkowego na opędzanie wszelkich wydatków publicznych, o ile one muszą być pokryte przez podatki. Żąda obowiązku samooszacowania, podatku spadkowego, wzrastającego stopniowo stosownie do rozmiarów spadku i do stopnia pokrewieństwa. Żąda zniesienia wszelkich podatków pośrednich, ceł i innych środków gospodarczo – politycznych, poświęcających interesy ogółu na korzyść interesów uprzywilejowanej mniejszości.
Dla ochrony klasy robotniczej Niemiecka Partia Socjaldemokratyczna żąda przede wszystkim:
1. Skutecznego narodowego i międzynarodowego prawodawstwa dla ochrony pracy na następującej podstawie:
a) Ustanowienie normalnego dnia roboczego, trwającego najwyżej 8 godzin.
b) Zakaz pracy zarobkowej dla dzieci poniżej czternastu lat.
c) Zakaz pracy nocnej, oprócz takich gałęzi przemysłu, które ze swej natury, ze względów technicznych albo ze względów na dobro publiczne wymagają pracy nocnej.
d) Nieprzerwana przerwa dla wypoczynku, trwająca przynajmniej 36 godzin w każdym tygodniu dla każdego robotnika.
e) Zakaz systemu treku (truck).
2. Żąda nadzoru nad wszelkimi przedsiębiorstwami przemysłowymi, badania i regulowania stosunków pracy w miastach i na wsi przez państwowy urząd roboczy, okręgowe urzędy robocze i izby robocze. Żąda radykalnej higieny przemysłowej.
3. Żąda prawnego zrównania robotników rolniczych i sług z robotnikami przemysłowymi; żąda zniesienia regulaminów dla sług.
4. Żąda zabezpieczenia prawa koalicji.
5. Żąda objęcia całego ubezpieczenia robotników przez cesarstwo z czynnym współudziałem robotników w zarządzie.